X

  • چکیده
  • کلیدواژه ها
  • مقالات مرتبط
  • فایل مقاله

چکیده

امامان همیشه خود را جانشینان برحقِ پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم­ معرفی کرده و جز خود را شایسته منصب خلافت نمی‌دانستند. با وجود این امام رضا علیه السلام به رغم اصرار مأمون، خلافت را نپذیرفت و در نهایت با فشار و تهدید او به شرط عدم دخالت در کارها، ولی‌عهدی را قبول کرد. چرایی دوری گزیدن امام رضا علیه السلام از حکومت از دیرباز مورد بحث بوده است. این نوشتار شکل حکومت مورد نظر مأمون را، علت امتناع امام رضا علیه السلام از پذیرفتن خلافت می‌داند و مسئله آن بررسی شکل حکومتی است که مأمون در نظر داشت. جستار پیشِ‌رو به شیوه تحقیقی- تحلیلی و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای فراهم آمده و دستاوردهای آن چنین است: عدم مشروعیت در بین آل عباس و عرب‌ها چالش اصلی مأمون بود. وی سعی کرد با طرفداری از آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم­ مشروعیت کسب کند. بدین منظور بر آن شد که خلافت را با کنترل و اشراف خودش به امام رضا علیه السلام ­واگذار کند. امام علیه السلام ­به‌هیچ وجه تسلیم این خواسته مأمون نشد. لذا او امام علیه السلام را به اجبار ولی‌عهد خویش ساخت تا از جایگاه معنوی ایشان به نفع حکومتش بهره ببرد. مأمون همچنین تلاش کرد مشروعیت الهی امامان شیعه علیهم السلام ­را به نفع خود مصادره کند؛ از این روی دو دخترش را به همسری امام رضا و امام جواد علیهم السلام درآورد؛ اما هیچ کدام از اغراض مأمون از نگاه امام رضا علیه السلام ­دور نماند. بنابراین امام علیه السلام ­به‌گونه‌ای رفتار کرد که مردم بدانند مأمون خیرخواه خاندان پیامبر نیست. ایشان با روشی نرم و به‌دور از خشونت با مأمون مقابله کرد و توانست مانع رسیدن او به اهدافش شود. امام علیه السلام پیشنهاد خلافت را قبول نکرد. چنانکه ولایت‌عهدی را به‌شرط عدم دخالت در امور پذیرفت تا مردم بدانند آنچه از مأمون و کارگزارانش سرمی‌زند به دستور ایشان نبوده است. همچنین امام رضا و امام جواد علیهاالسلام ­از دختران مأمون فرزندی نداشتند.

---------------------------------------------------------------------

*احمد ابراهیمی زاده: دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ و تمدّن ملل اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و طلبه ­سطح چهار حوزه علمیه خراسان.

  • چکیده
  • کلیدواژه ها
  • مقالات مرتبط
  • فایل مقاله

چکیده

هدف مقاله حاضر آن است تا ديدگاه حرمت تقليد را در دو مكتب تشيع و اهل سنت مورد بررسی قرار دهد. سلفيان اهل سنت و اخباريان شيعه، نگرش ضد تقليد را از مبانی اصلي خود می دانند. نقاط مشتركي از جمله نص‌گرايي و عقل ستيزی سبب جمود فكري در اين دو گروه گشته كه يكي از نتايج آن نگرش منفي در برابر تقليد می باشد.

سلفيان به جای استمداد از استدلال‌هاي عقلي، تنها به ظواهر كتاب و احاديث نبوی و سيره علماي سلف تكيه دارند و اخباريان ظواهر روايات معصومين علیهم السلام­ را اصل مي‌دانند. هر دو دسته در اثبات ديدگاه خود دلايلی آورده‌اند و مبانی فكری خاصی را مؤثر بر نوع تفكرشان ذكر كرده‌‌اند كه در اين پژوهش، مقايسه‌ای ميان آن دو صورت گرفته و نقاط اشتراك و افتراق دو فرقه بررسی گرديده است.

---------------------------------------------------------------------

*سید حسن شریفی: مدرس حوزه.

**زهرا تاجر: طلبه سطح سه مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس علیها السلام مشهد.

  • چکیده
  • کلیدواژه ها
  • مقالات مرتبط
  • فایل مقاله

چکیده

امام جواد علیه السلام، امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام در زمانه‌ای می‌زیستند که حسّاسیت خلفا در مورد امام شیعه بسیار بیشتر از زمان‌های گذشته بود و حکومت می‌کوشید تا با روش‌های مستقیم و غیر مستقیم هرگونه فعّالیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امام شیعه را تحت نظر قرار دهد. تلاش مأمون در تزویج دخترش امّ‌الفضل به امام جوادعلیه السلام، دعوت از امام هادی علیه السلام برای سکونت در سامرا توسّط متوکّل و محدود کردن امام حسن عسکری علیه السلام خود مؤیّد این نظر است. این حسّاسیت سبب می‌شد امامان نتوانند همچون پدران خود به فعّالیت‌های اجتماعی پرداخته و با عامه مردم در ارتباط باشند. پرسش این‌‌جاست که این سه امام بزرگوار چگونه در عرصه خانواده فعّالیت داشته و با خویشاوندان خود ارتباط برقرار می‌کردند؟

آن طور که از منابع دست اوّل و کتب روایی و تاریخی بر می‌آید، سیره امام نهم، دهم و یازدهم علیهم السلام در عرصه‌های اجتماعی از جمله ارتباط با خانواده و خویشان خود بر مبنای اصول قرآنی و اسلامی و به تبعیّت از سیره نبوی بوده است. نتیجه این پژوهش که با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، حاکی از آن است که ایشان با استفاده از روش‌های مختلف از جمله رعایت ضوابط اخلاق اجتماعی چه در درون خانواده و چه در جامعه و با ایجاد شبکه ارتباطی وکالت در درون هسته شیعه، این مأموریت خود را به انجام رساندند.

---------------------------------------------------------------------

*هادی وکیلی: عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد.

**فائزه بکمرادی: کارشناسی ارشد تاریخ تشیع.

  • چکیده
  • کلیدواژه ها
  • مقالات مرتبط
  • فایل مقاله

چکیده

فراخواندن اجباری امام رضا علیه السلام به طوس منجر به مهاجرت عده زیادی از سادات به ایران شد. یکی از این سادات حضرت احمد بن موسی علیه السلام است که برای یاری امام رضاعلیه السلام با کاروانی از خاندان خود از مدینه به ایران هجرت کرد و در نهایت در غرب شیراز توسط حاکم این شهر به شهادت رسید؛ مدفون شدن پیکر مطهر آن حضرت در شیراز و کشف مقبره ایشان بعد از قرن‌ها و نیز ساخت بقعه ایشان در این شهر به نقطه تحولی تبدیل شده که شیراز و مردمان آن را به لحاظ سیاسی تحت تأثیر خود قرار داده است. مرقد مطهر حضرت شاهچراغ علیه السلام از لحاظ سیاسی تأثیرات عمیقی بر این شهر گذاشته است. این بارگاه در طول تاریخ، شاهد بسیاری از حوادث سیاسی این مرز و بوم و به خصوص حوادث شیراز بوده است. نقش این بقعه مطهر در اوضاع سیاسی این شهر بسیار پررنگ و محسوس می‌باشد. در وقایع سیاسی ایران، شیراز، مرکزی برای فرماندهی نیروها، اجتماع معترضان سیاسی و بسیج توده‌های اجتماعی بوده‌ است. از تأثیرات سیاسی حرم حضرت شاهچراغ علیه السلام در شیراز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: بست نشینی، تحصن و تجمع در بقعه حضرت در زمان استیلای افاغنه، حکومت قاجار، نهضت تنباکو، کودتای ژاندارمری سال 1334 ه. ق و نقش پررنگ بقعه در پیروزی انقلاب اسلامی.

---------------------------------------------------------------------

*سلیمان حیدری: استادیار بخش تاریخ دانشگاه شیراز.

  • چکیده
  • کلیدواژه ها
  • مقالات مرتبط
  • فایل مقاله

چکیده

دوران حکومت فاطمیان بر مصر، یکی از شکوفاترین دوران‌های تمدن این کشور به شمار می‌رود. در این دوره کتابخانه‌های متعددی توسط خلفای فاطمی و وابستگان به ایشان تأسیس شد که نقش بسیار مهمی در شکوفایی فرهنگی و علمی این سرزمین ایفا کرد. در کنار خلفای فاطمی، افراد ذی‌نفوذ و دانشمند نیز کتابخانه‌های عظیمی ایجاد کرده بودند که محل اجتماع دانشمندان رشته‌های مختلف علمی بود. در پژوهش حاضر که به شیوه تحلیلی-توصیفی به انجام رسیده مهم‌ترین کتابخانه‌های شخصی در این عصر از جمله کتابخانه وزیر یعقوب بن کلّس، مبشر بن فاتک، افضل بن بدر جمالی، افرائیم بن زفان، قاضی فاضل و بالمضفر بن المعرف بررسی‌ شده است.

---------------------------------------------------------------------

*ابوالقاسم صادقی بنده قرائی: دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی؛ دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه خراسان.

**سید علی رضوی: دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی؛ دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه خراسان.

  • چکیده
  • کلیدواژه ها
  • مقالات مرتبط
  • فایل مقاله

چکیده

موضوع این پژوهش، جایگاه و آثار نماز در کلام امام سجّاد علیه السلام است؛ که به بحث پیرامون اهمیّت نماز، حق آن، آثار و موانع درک حقیقت نماز و اوصاف نمازگزاران می‌پردازد. هدف از این پژوهش، بیان سیره و جمع‌آوری منسجم سخنان و رهنمودهای امام علیه السلام ­­در زمینه ­نماز از طریق مطالعه منابعی هم چون قرآن کریم، صحیفه سجّادیه و شروح آن و... می‌باشد.

با مطالعه دعاها و سخنان امام علیه السلام درمی‌یابیم که ایشان از بهترین راه ممکن به تبیین مهم‌ترین فروع دین و راه ارتباطی با خداوند متعال یعنی نماز، در آن روزگار فاسد پرداختند؛ با محتوای غنی دعاهای مرتبط با نماز، به آموزش غیر مستقیم آن اقدام کردند و نگذاشتند دسیسه دشمنان در انحراف دین به ثمر نشیند. با این اقدامات، باعث رشد فکری جامعه شدند که مقدمه‌ای برای دوران امامت امام باقرعلیه السلام ­و امام صادق علیه السلام  بود. با توجه به سخنان حضرت رحمت الهی، اطمینان قلب، زمانمند بودن و رعایت نظم و قوت بصیرت از آثار نماز است.

---------------------------------------------------------------------

*مریم پورحسینی: استاد مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس علیها السلام مشهد.

**سمیه وحیدیان صادق: طلبه سطح دو مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس علیها السلام مشهد.

دی ان ان