نویسنده:
دکتر مهدی سبحانی نژاد
سیاوش پورطهماسبی
آذر تاجور
چکیده
مسأله اساسی در پژوهش حاضر، تبیین ماهیت و وجوه دوگانه بهره‌مندی از تلفن همراه توسّط دانش‌آموزان به منظور ارائه‌ی راهکارهای عملی متناسب است. بر این اساس ضمن تبیین ماهیت رسانه‌ای تلفن همراه، جنبه‌های مثبت و منفی بهره‌گیری از آن توسّط دانش‌آموزان بررسی و در نهایت پاره‌ای از راهکارهای عملی جهت بهره‌مندی متناسب از آن طرح و مورد بررسی واقع شده است. روش انجام پژوهش، تحلیل اسنادی بوده و به منظور گردآوری داده‌های لازم جهت پاسخ‌گویی به سؤال‌های پژوهش، اسناد و مدارک موجود مرتبط و در دسترس با استفاده از فرم گردآوری داده‌ها جمع‌آوری و به شیوه‌ی کیفی تحلیل شده‌اند. یافته‌های پژوهش عبارتند از:
1. عمده‌ترین وجوه مبیّن ماهیت رسانه‌ای تلفن همراه شامل امکان گفتمان، در اختیار داشتن محیط چند رسانه‌ای (مولتی مدیا)، هم‌گرایی، مدرسه‌ی مجازی، تعامل دو سویه، نزدیکی از راه دور، سرگرمی و تفریح، تعداد زیاد کاربران، حذف بسیاری از موانع فیزیکی در برقراری ارتباط، دسترسی سریع و مؤثّر، ایجاد محیط غنی مجازی، امکان برقراری ارتباط مداوم، امکان ارتباط در هر زمان و در هر مکان، افزایش مهارت‌های ارتباطی، کاهش هزینه‌های تردّد و... می‌باشند.
2. برخی از عمده‌ترین وجوه دوگانهی بهره‌گیری از تلفن همراه توسّط دانش‌آموزان در بخش پیامدهای مثبت شامل یادگیری سیّار (استفاده از تلفن همراه به جای کتاب)، مشاوره‌ی موبایلی، نظرسنجی فوری در مدارس، ارتباطات واقعی مجازی، انتقال میراث فرهنگی - دینی، ارتباط مستقیم و مستمر با دانش‌آموز، ارتباطات ماندگار (تبدیل شدن پیام به دیتا)، مشارکت در امور جامعه و سرگرمی و در بخش پیامدهای منفی شامل تزلزل ارزش‌ها، کاهش تعاملات اجتماعی، تأکید بر سطح، بلوغ زودرس، بی هویتی، زوال ادبیات ملّی، مصرف‌گرایی، زوال امنیت شخصی و اجتماعی، اعتیاد روانی، دو فضایی شدن، افزایش استرس و اضطراب، افزایش انواع بیماری‌ها، ظهور تخلّفات سایبر، ضرروت افزایش فعّالیت‌های مراقبتی در مدارس، افزایش مزاحمت‌های تلفنی جدید، سکس مجازی و اعتیاد به پیامک در دانش‌آموزان و... می‌باشد.
3. عمده‌ترین راهکارهای عملی به منظور استفاده‌ی متناسب از تلفن همراه توسّط دانش‌آموزان شامل ضرورت تنظیم و تصویب مقرّرات جدید در مدارس، آموزش استفاده‌ی مناسب از تلفن همراه، افزایش بودجه فرهنگی آموزش و پرورش، اطّلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی استفاده از تلفن همراه جهت کاهش جرایم، آموزش از طریق تلفن همراه، گسترش مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان از طریق تلفن همراه، گسترش سواد رسانه‌ای حقیقی ارزش‌مدار، آگاه‌سازی دانش‌آموزان هنگام برخورد با پیام‌های دردسرساز، هماهنگی بیشتر با والدین، استفاده‌ی کمتر والدین و معلّمان از تلفن همراه در حضور دانش‌آموز و دقّت در هزینه تلفن همراه فرزندان توسّط والدین و... می‌باشد.
---------------------------------------------------------------------
*دکتر مهدی سبحانی نژاد: استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شاهد تهران.
**سیاوش پورطهماسبی: مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد علوم تربیتی.
***آذر تاجور: مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد علوم تربیتی.