تعامل امام نهم، دهم و یازدهم (علیهم السلام) با خانواده و ارحام

نویسنده: هادی وکیلی   فائزه بکمرادی    

چکیده

امام جواد ^{علیه السلام}، امام هادی ^{علیه السلام} و امام حسن عسکری ^{علیه السلام} در زمانه‌ای می‌زیستند که حسّاسیت خلفا در مورد امام شیعه بسیار بیشتر از زمان‌های گذشته بود و حکومت می‌کوشید تا با روش‌های مستقیم و غیر مستقیم هرگونه فعّالیت اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امام شیعه را تحت نظر قرار دهد. تلاش مأمون در تزویج دخترش امّ‌الفضل به امام جواد^{علیه السلام}، دعوت از امام هادی ^{علیه السلام} برای سکونت در سامرا توسّط متوکّل و محدود کردن امام حسن عسکری ^{علیه السلام} خود مؤیّد این نظر است. این حسّاسیت سبب می‌شد امامان نتوانند همچون پدران خود به فعّالیت‌های اجتماعی پرداخته و با عامه مردم در ارتباط باشند. پرسش این‌‌جاست که این سه امام بزرگوار چگونه در عرصه خانواده فعّالیت داشته و با خویشاوندان خود ارتباط برقرار می‌کردند؟

آن طور که از منابع دست اوّل و کتب روایی و تاریخی بر می‌آید، سیره امام نهم، دهم و یازدهم ^{علیهم السلام} در عرصه‌های اجتماعی از جمله ارتباط با خانواده و خویشان خود بر مبنای اصول قرآنی و اسلامی و به تبعیّت از سیره نبوی بوده است. نتیجه این پژوهش که با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، حاکی از آن است که ایشان با استفاده از روش‌های مختلف از جمله رعایت ضوابط اخلاق اجتماعی چه در درون خانواده و چه در جامعه و با ایجاد شبکه ارتباطی وکالت در درون هسته شیعه، این مأموریت خود را به انجام رساندند.

---------------------------------------------------------------------

*هادی وکیلی: عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد.

**فائزه بکمرادی: کارشناسی ارشد تاریخ تشیع.