چکیده

فهم عمیق آموزه‌های دینی، امری تصادفی نیست؛ بلکه اتّصالی عینی به حقیقت است که با خلّاقیت معنوی ارتباط ناگسستنی دارد. هر دو نکته‌ی یادشده، روشمند و دارای نظریه می‌باشد و با وهم و خیال و تلقین کاذب شکل نمی‌گیرد. خلّاقیت، ترکیبی از قدرت ابتکار، انعطاف‌پذیری در برابر نظریه‌ها، اندیشه‌ها، واقعیات و حقایق موجود در عالم است.

معنویتی که در این نوشتار مراد و منظور است، نیل به حقیقت و راه یافتن به قدسیت و ملکوت عالم است و خلّاقیت معنوی، ابتکاری ذهنی است که از تصفیه‌ی باطن و در نتیجه تابش‌های اشراقی معنوی حاصل گردیده و فتح از ارتباط با عالم معنا و ملکوت عالم هستی است. فردی که به خلّاقیت معنوی نایل شده، دارای خصلت‌هایی همچون انگیزه‌مندی معنوی، داشتن بصیرت و روشن‌بینی و بهره‌مندی از قوّه‌ی قلبی و نیروی باطنی معنوی است، دارای ذهنی فعال، سرشار و پویا از معرفت به حقایق عالم هستی و ادراک حقیقت آن‌هاست.

خلّاقیت معنوی جریانی روشمند است که با ساز‌و‌‌کاری متعالی حاصل می‌گردد. فضاسازی معنوی جهت نسل تشنه‌ی حقیقت در خانواده، محیط‌های آموزشی، دانشگاه‌ها و محیط‌های تفریحی و... پرسشگری منطبق بر خاطرات دانش‌طلبان و نوجویان، فرصت‌ها را جهت انتقال به معنا و اغتنام فرصت در مخیّله‌ی نوجویان و دانش‌طلبان می‌نهد و آنان را به داشتن علایق معنوی و اموری از این قبیل تشویق می‌کند.

اگر این دو پدیده‌ی مبارک (خلّاقیت معنوی و عمقی شدن مفاهیم عالی دینی) در روان آدمی رخ دهد، چند نتیجه‌ی ارزشمند حاصل می‌گردد. رؤیت نشانه‌های درک حقیقت مطلق و وجدان باطنی آن‌ها و به کمال رسیدن در تحیّری قدسی از راه سیّالیّت ذهن؛ پدیده‌ی مبارک و ثمره‌ی شیرین دیگر آن است به‌گونه‌ای که فرد نایل شده به سیّالیّت ذهنی، کلمه‌ی خدا را ادراک کرده و از کلمات، به صاحب کلمه (خدا) می‌رسد و خود، تبدیل به کلمه الله می‌گردد.

این‌ها همه سبب می‌گردند که فرد خلّاق معنوی، به بساطت و گسترش حیطه‌ی وجودی برسد و در توسّم (تعمیق همه جانبه) و تنافس (فرو رفتگی دائمی در یک حقیقت) برسد و به تربیتی نمادین، نه متداول و مرسوم مزّین گردد تا در نتیجه اعجاز هستی حاصل گردد که انسان برآمده از خاک و روح دمیده شده‌ی الهی در او، به الهی شدن و و ثمره‌ وجودی مبارک دست یابد.

---------------------------------------------------------------------

*علی اکبر نوایی: عضو پژوهشی دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

چکیده

موضوع مقاله «معرفی فضایل اخلاقی در نهج‌البلاغه» است.

معرفت و شناخت فضایل در دین اسلام بسیار مورد توجّه قرار گرفته است، زیرا این معرفت مقدّمه‌ای است برای آراسته شدن انسان به اخلاق نیکو.

فضایل اخلاقی دارای تقسیمات فروانی است که در این پژوهش فضایل، به فضایل فردی، اجتماعی وسیاسی تقسیم شده است و بر اساس کلام امام ^{علیه‌السلام} در نهج‌البلاغه از فضایلی که مربوط به اعضا و جوارح خود فرد است و در رابطه‌ی انسان با خدای خویشتن تحقّق پیدا می‌کند شروع شده و سپس به فضایلی که در مورد فرد یا جامعه و محیط اطراف خویش پدید می‌آید پرداخته شده و در انتها فضایلی که امام ^{علیه‌السلام} برای مسئولان جامعه تبیین نموده‌اند، شرح داده شده است.

---------------------------------------------------------------------

*منصوره تقربی: استاد مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} و جامعة المصطفی العالمیه، کارشناس ارشد علوم حدیث.

چکیده

موضوع پژوهش پیش‌رو، آسیب‌شناسی ادبیات دینی کودک در عصر حاضر است. دین و کودک مفاهیم بسیار حسّاس و ظریفی هستند و بدیهی است که نوشتن از دین برای کودکان، این حسّاسیت را دو چندان می‌کند.

نویسنده‌ی ادبیات دینی کودک، کسی است که علاوه بر بهره‌مندی از گوهر ادبیّت، تسلّط کامل بر دین و احاطه‌ی جامع بر کودک و خواست‌ها و روحیات او داشته باشد و روشن است که اگر چنین نباشد این حوزه از ادبیات دینی گرفتار آفت‌هایی می‌گردد و از هدف اصلی خویش دور می‌ماند.

پژوهش حاضر طی دو فصل به بررسی این موضوع پرداخته است:

فصل اوّل: شناخت مفاهیم پایه. در این فصل، کلیدواژه‌های پژوهش به منظور دست‌یابی به تعریفی شایسته و خاص از ادبیات دینی کودک، مورد تعریف و بررسی قرار می‌گیرد و در برخی موارد ابعاد متفاوت هر موضوع نیز مطرح می‌گردد.

فصل دوم: شناخت آسیب‌ها و ارائه‌ی راهکارهایی در جهت آسیب‌زدایی. در این فصل، مهم‌ترین آسیب‌ها طی یک دسته‌بندی جامع و کلّی مورد بررسی قرار می‌گیرند. این آسیب‌ها عمدتاً از جانب خالق اثر به اثر وارد می‌شوند و می‌توانند پیامدهای نامطلوب و گاه جبران‌ناپذیری بر حال و آینده‌ کودکان داشته باشند. در ادامه‌ی این فصل، چند راهکار اساسی در جهت جلوگیری از آسیب‌ها و یا درمان آن‌ها ارائه می‌گردد.

---------------------------------------------------------------------

*عالمه هاشمی: طلبه مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد، کارشناسی ارشد ادبیات فارسی، مدرس جامعة المصطفی العالمیه.

چکیده

خانواده در سرنوشت و سعادت هر جامعه‌ای به عنوان مهم‌ترین منشأ شکل‌گیری جامعه، نقش بسزایی دارد تا بدان جا که سعادت و سلامت جامعه با سعادت و سلامت خانواده گره‌خورده است. از این رو اسلام به این نهاد توجّه ویژه‌ای داشته است و برای خانواده در مراحل مختلف رهنمون‌هایی را بیان نموده است تا به رشد و کمال واقعی دست یابد. دین که به همه‌ نیازهای خانواده در جهت رسیدن به رشد و شکوفایی توجّه داشته است به تربیت اعضای خانواده توجّه ویژه دارد و از آن جهت که دین به هر موضوعی جامعه‌نگر است به تمامی ابعاد تربیت توجّه دارد و از آن‌رو که تربیت جنسی زیربنایی‌ترین نوع تربیت است، بدان عنایت ویژه‌ای داشته است. میل به تربیت جنسی که در نگاه اندیشمندان و صاحب‌نظران اجتماع سابقه‌ای طولانی دارد در دین اسلام مورد اهتمام ویژه‌ای قرار گرفته است و با تأکید فراوان نسبت به این نوع تربیت، راهکارهایی بیان شده است؛ امّا با وجود این در جوامع اسلامی این بخش از تربیت مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

این پژوهش به دنبال این است که با تبیین جایگاه خانواده در سلامت جامعه به گوشه‌هایی از اهتمام قرآن و روایات به تربیت جنسی اشاره نماید و بی‌شک تبیین مبانی و اصول این نوع تربیت متناسب با جامعه نیازمند پژوهش‌هایی مفصّل و شایسته است.

---------------------------------------------------------------------

*هادی زینی ملک آباد: دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس تهران.

**ولی الله نقی پور: هیأت علمی دانشگاه قم و استاد مدعو دانشگاه تربیت مدرس تهران.

چکیده

فرهنگ اسلامی برای تمام نیاز‌های بشر از جمله مسکن، الگوهایی را معرّفی کرده است. طبق این الگو‌ها هریک از عناصر کالبدیِ مسکن کارکردهای خاصّی دارند. در سبک زندگی اسلامی- ‌ایرانی، متغیّرهای ثابت مسکن شامل فضاها و تزئینات آن‌ها به طورخاص با در نظر گرفتن مؤلّفه‌هایی مانند امنیت، حریم و حجاب، استحکام، بهداشت، آرامش، مهمانداری، مشارکت و خلوت طرّاحی شده‌اند. تحقّق هریک ازاین مؤلّفه‌ها می‌تواند در رفع بعضی از آسیب‌های اجتماعی مانند فردگرایی، خانه‌گریزی، خانواده‌گریزی و... نقش مهمّی ایفا کند.

احیای الگوهای اسلامی- ‌ایرانی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های رهبری در زمینه‌ی ایجاد "تمدّن نوین اسلامی" است. بنابراین بررسی این الگوها از ضروریات دنیای امروز است تا زمینه‌ لازم برای برقراری حکومت جهانی اسلام فراهم شود.

---------------------------------------------------------------------

*زینب فلاح مهرجردی: طلبه سطح دو مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

این مقاله جستاری است درخصوص تبیین اهمیت فرهنگ اسلامی، راه های رسیدن به آن، ضرورت احیای آن و نقش دانشگاه در این باره. لذا با طرح این سؤال که اهمیت احیای فرهنگ اسلامی چه اندازه بوده و دانشگاه دراین راستا چه نقشی دارد؟ به ارائه‌ مطلب پرداخته‌ایم.

برخی از رسالت‌های دانشگاه دراحیای فرهنگ اسلامی که موضوع اصلی این نوشتار‌ است از این قرار می‌باشد: 1- اسلامی شدن خود دانشگاه 2- صدور فرهنگ اسلامی 3- یافتن خویش 4- غبارروبی از فرهنگ اسلامی 5- ارزیابی ایده‌ها والگوهای وارداتی 6- ارتقاء قدرت علمی و فنّی 7- مجهّز شدن به ابزار احیاء 8- رفع موانع پیشرفت فرهنگی 9- شناسایی و معرّفی اهداف جامعه 10- اولویت دادن به معیارهای فرهنگی 11- ارزیابی مستمرّ الگوها وروش‌ها. درپایان نیز به بیان برخی از پیشنهادات پرداخته شده است. گفتنی است که روش به‌کار رفته درتدوین این مقاله مطالعه‌ی کتابخانه‌ای بوده است.

---------------------------------------------------------------------

*محمود فتح آبادی: کارشناس معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی داراب.

­­چکیده

مسأله‌ اساسی در پژوهش حاضر، تبیین ماهیت و وجوه دوگانه‌ بهره‌مندی از تلفن همراه توسّط دانش‌آموزان به منظور ارائه‌ی راهکارهای عملی متناسب است. بر این اساس ضمن تبیین ماهیت رسانه‌ای تلفن همراه، جنبه‌های مثبت و منفی بهره‌گیری از آن توسّط دانش‌آموزان بررسی و در نهایت پاره‌ای از راهکارهای عملی جهت بهره‌مندی متناسب از آن طرح و مورد بررسی واقع شده است. روش انجام پژوهش، تحلیل اسنادی بوده و به منظور گردآوری داده‌های لازم جهت پاسخ‌گویی به سؤال‌های پژوهش، اسناد و مدارک موجود مرتبط و در دسترس با استفاده از فرم گردآوری داده‌ها جمع‌آوری و به شیوه‌ی کیفی تحلیل شده‌اند. یافته‌های پژوهش عبارتند از:

1. عمده‌ترین وجوه مبیّن ماهیت رسانه‌ای تلفن همراه شامل امکان گفتمان، در اختیار داشتن محیط چند رسانه‌ای (مولتی مدیا)، هم‌گرایی، مدرسه‌ی مجازی، تعامل دو سویه، نزدیکی از راه دور، سرگرمی و تفریح،­ تعداد زیاد کاربران، حذف بسیاری از موانع فیزیکی در برقراری ارتباط، دسترسی سریع و مؤثّر، ایجاد محیط غنی مجازی، امکان برقراری ارتباط مداوم، امکان ارتباط در هر زمان و در هر مکان، افزایش مهارت‌های ارتباطی، کاهش هزینه‌های تردّد و... می‌باشند.

2. برخی از عمده‌ترین وجوه دو‌گانه‌ی بهره‌گیری از تلفن همراه توسّط دانش‌آموزان در بخش پیامدهای مثبت شامل یادگیری سیّار (استفاده از تلفن همراه به جای کتاب)، مشاوره‌ی موبایلی، نظرسنجی فوری در مدارس، ارتباطات واقعی مجازی، انتقال میراث فرهنگی - دینی، ارتباط مستقیم و مستمر با دانش‌آموز، ارتباطات ماندگار (تبدیل شدن پیام به دیتا)، مشارکت در امور جامعه و سرگرمی و در بخش پیامدهای منفی شامل تزلزل ارزش‌ها، کاهش تعاملات اجتماعی، تأکید بر سطح، بلوغ زودرس، بی هویتی، زوال ادبیات ملّی، مصرف‌گرایی، زوال امنیت شخصی و اجتماعی، اعتیاد روانی، دو فضایی شدن، افزایش استرس و اضطراب، افزایش انواع بیماری‌ها، ظهور تخلّفات سایبر، ضرروت افزایش فعّالیت‌های مراقبتی در مدارس، افزایش مزاحمت‌های تلفنی جدید، سکس مجازی و اعتیاد به پیامک در دانش‌آموزان و... می‌باشد.

3. عمده‌ترین راهکارهای عملی به منظور استفاده‌ی متناسب از تلفن همراه توسّط دانش‌آموزان شامل ضرورت تنظیم و تصویب مقرّرات جدید در مدارس، آموزش استفاده‌ی مناسب از تلفن همراه، افزایش بودجه‌ فرهنگی آموزش و پرورش، اطّلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی استفاده از تلفن همراه جهت کاهش جرایم، آموزش از طریق تلفن همراه، گسترش مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان از طریق تلفن همراه، گسترش سواد رسانه‌ای حقیقی ارزش‌مدار، آگاه‌سازی دانش‌آموزان هنگام برخورد با پیام‌های دردسرساز، هماهنگی بیشتر با والدین، استفاده‌ی کمتر والدین و معلّمان از تلفن همراه در حضور دانش‌آموز و دقّت در هزینه‌ تلفن همراه فرزندان توسّط والدین و... می‌باشد.

---------------------------------------------------------------------

*دکتر مهدی سبحانی نژاد: استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شاهد تهران.

**سیاوش پورطهماسبی: مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد علوم تربیتی.

***آذر تاجور: مدرس دانشگاه و کارشناس ارشد علوم تربیتی.