نویسنده:
مسعود بهرامیان
فاطمه فتوحی‌پناه
DOR: 20.1001.1.29809185.1402.2.2.1.7
چکیده
تاریخ‌نگاری صورت مکتوب تاریخ‌نگری است. بینش، نگرش، دانش و روش مورخ در نگارش اثر او تأثیر دارد. یکی از مهمترین نگرش‌ها و بینش‌های مورخ، دیدگاه تقریبی و ضدتعبّدی و پرهیز او از تعصب در نقل رویدادهای تاریخی است؛ رویکردی که مورخ را در نقل روایات بر آن می‌دارد تا علاوه بر ذکر فضایل بزرگان مذهبی خود، فضایل بزرگان مذهب مقابل را نیز در راستای سیاست تقریب بیان کند. البته ناگفته پیداست که اهمیت و جایگاه پیامبر خدا ص و اهل‌بیت ع و نوع دیدگاه مورخان نسبت به ایشان، به عنوان محور اتحاد جامعۀ اسلامی، در نوع نگرش آنان در تاریخ‌نگاری جایگاه مهمی داشته و این خاندان همواره در طول تاریخ کانون محوری و حلقۀ وصل اکثریت مورخان اسلامی بوده‌اند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با روش جمع‌آوری کتابخانه‌ای به دنبال پاسخ این پرسش‌هاست که مهمترین مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری تقریبی در اصول کافی، ارشاد، اعلام الوری، فضایل اهل‌بیت و کشف الغمه چیست و تحت تأثیر چه عواملی بوده است؟ نگارندگان با بررسی منابع فوق به این نتیجه رسیده‌اند که پرهیز از بدگویی و دشنام، رعایت احترام، اعتدال و ادب اختلاف، ارائۀ قرائت وفاق‌آمیز از نقاط اختلاف، استناد به منابع مذاهب مختلف و پرهیز از بحث‌های جدلی از مهمترین مؤلفه‌های تقریبی در این آثار است. همچنین محیط جغرافیایی، شرایط تاریخی و زیستی مؤلفان و استادان آنان بر دیدگاه‌های تقریبی یا ضدتقریبی‌شان اثرگذار بوده است.
---------------------------------------------------------------------
* مسعود بهرامیان: دکترای تاریخ اسلام (نویسنده مسئول)/Mbahramian62@gmail.comn
** فاطمه فتوحی‌پناه: دانشجوی رشتۀ تاریخ اسلام، دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی/ fotuhipanah@gmail.com
* بهرامیان، مسعود و فتوحی پناه، فاطمه. (1402). «مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری تقریبی در منابع حدیثی و تاریخی شیعه امامیه»، دوفصلنامه پژوهش‌های نوین در گسترة تاریخ، فرهنگ و تمدن شیعه، ش2، صص26-9.