چکیده

مفهوم سبک زندگی از جمله مفاهیم علوم اجتماعی است که در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از بهم تنیدگی، پیوند و شبکه‌ای بودن عوامل متعددی که در شیوه‌های زندگی یا اقلیم‌های زیستن انسان تأثیر می‌گذارند، به وجود آمده است. باید این نظریه انتقادی رهبر معظم انقلاب را درک کنیم که مواجهه تمدن ایرانی- اسلامی با فرهنگ غرب که امروزه بر تمام جهان سیطره یافته است سبب تحولات بسیاری در تمامی شئونات جامعه ایرانی شده است؛ چراهایی که ایشان مطرح می‌کنند نیاز به ریشه‌یابی معرفتی دارد. در این مقاله به دنبال آنیم که از منظر علم جامعه شناسی، سبک زندگی حضرت زهرا ^{علیها السلام}  را به عنوان یک الگوی تام در تمامی عرصه‌های زندگی برای جامعه زنان امروزی با تأكيد بر بند هفتم بيانية گام دوم انقلاب كه توسط امام خامنه‌اي ^{(مدظله العالی)} طرح گرديده، واکاوی کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که مهم‌ترین ابعاد الگويی سبک زندگی حضرت زهرا ^{علیها السلام} برای زنان امروزی چیست؟ روش مورد استفاده در این تحقیق، روش توصیفی- تحلیلی است. تکنیک‌های جمع آوری در این تحقیق نیز کتابخانه‌ای است. نتايج نشان مي‌دهد كه مهم‌ترین ابعاد الگويي، سبك زندگي را با نگاه به سیره فاطمي به سه دسته: نظام ارزشي، مسئوليت مادري و مسئوليت اجتماعي می‌توان تقسیم بندی نمود.

---------------------------------------------------------------------

^*محمد علی نجفی: کارشناسی ارشد رشته پژوهش علوم اجتماعی (دانشگاه حکیم سبزواری)/ پژوهشگر و دانش آموخته جامعة المصطفی العالمیة واحد مشهد.

چکیده

در منابع دینی به آراستگی ظاهری و باطنی توجه ویژه‌ای شده و از آن در موضوع احکام پنج‌گانه تکلیفی، احکام وضعی و همچنین در باب تکالیف اخلاق‌مدار به عنوان تعهد و زمینه‌ساز تکامل انسان، سخن به میان آمده است. در روابط خانوادگی بحث آراستن و آراستگی در باب تعهدات اخلاقی قرار دارد که تعهد و یا عدم تعهد به آن زمینه‌ساز آرامش و یا اسباب نابسامانی در خانواده است. افراط در تمایل به آراستگی ظاهری به عنوان یک معضل اجتماعی مطرح است. از آنجا که اسلام برای انسان سعادتی جاودانه و بالاتر از سطح زندگی مادی متصور است، دستورات فراوانی را در زمینه قول و فعل نیکو در باب آراستگی اخلاقی و همچنین آراستگی ظاهری با حفظ حدود بیان نموده که رعایت آن موجب بهبود روابط همسران و حسن معاشرت ایشان است. آراستگی مردان در روایات معصومین ^{علیهم السلام} سبب عفت زنان بیان شده است؛ لیکن این مفهوم اعم از آراستگی ظاهری و اخلاقی ایشان است و توجه صرف به آراستگی ظاهری بدون در نظر گرفتن موازین اخلاقی، عفت همسران را در پی نخواهد داشت. مقوله آراستگی به عنوان راهکار عملی اسلام در مقابل تفکر غیردینی و مادی در پاسداشت رابطه زوجیت مطرح است به گونه‌ای که به بهبود رابطه انسان با خداوند می‌انجامد. تلطیف احساسات زنانه و ایجاد زمینه انس و الفت بیشتر از آثار مهم آراستگی در بهبود روابط عاطفی و کلامی همسران می‌باشد. همچنین آراستگی مردان در بهبود روابط جسمی و جنسی همسران مؤثر است و با دور ساختن ذهن از دایره تخیلات نامتعارف سلامت معنوی همسران را تأمین می‌نماید. همچنین آراستگی در روابط اقتصادی همسران نیز تأثیرگذار است و همه از آثار مهم برآمده از آراستگی مردان در بهبود روابط همسری و حفظ عفت است.

---------------------------------------------------------------------

^* اکرم السادات افضلی: کارشناسی علوم حدیث، فعال در حوزه زن و خانواده، حوزه علمیه الغدیر تهران.

چکیده

آن‌چه در فقه و حقوق اسلامی تحت عنوان قوّامیت آمده است بیشتر برگرفته از آیة شریفة «اَلرِّجَالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّسَاء» می‌باشد. واژگان قوّامیت، قوّام، قیّم، قوّامه و قیمومیت که در متون اسلامی آمده است از همین آیه ناشی می‌شود. یعنی در قوانین اسلام مدیریت خانواده که تحت عنوان قوامیت مطرح است شرعاً و قانوناً از خصایص شوهر به شمار می‌آید. با مراجعه به احادیث و نظرات مفسّران و فقیهان، معلوم می‌شود قوّامیت مردان نیز در محیط خانواده مطلق و نامحدود نیست؛ بلکه مشروط و محدود به مواردی است که در شرع و قانون بیان شده است.

برای مشخص شدن قلمرو قوّامیت مردان، یعنی ولایت آنان و محدوده وجوب اطاعت زن باید ابتدا حقوق واجب مرد که رعایت آن‌ها بر زن واجب است، معلوم شود؛ حال این بحث مطرح است که آیا اطاعت و تمکین زن اختصاص به روابط خاص زناشویی دارد یا حوزه آن فراتر از این است و موارد دیگری را هم شامل می‌شود؟ به عبارت دیگر قلمرو اطاعت و تمکین زن آیا فقط تمکین خاص است یا تمکین عام؟

---------------------------------------------------------------------

* مریم شایق طوسی: مدرس و فارغ التحصیل سطح سه مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

یکی از مهم‌ترین چالش‌های عصر حاضر که منجر به بروز تعارضات مختلف در جامعه شده، تحوّلات اجتماعی می‌باشد. وقوع تغییرات فرهنگی، ساختاری و اجتماعی در جامعه و به وجود آمدن موج‌های فرهنگی ناهمگون که متأسّفانه به بطن خانواده نيز ورود پیدا کرده، سبب دین‌گریزی، فرار از مسئولیت، خودمحوری، لذّت طلبی، فردگرایی و فاصلة فرهنگی دو نسل شده كه بي‌ترديد بايد بخشي از آن را از آثار تحوّلات اجتماعي و فضای مجازی دانست.

تحوّلات اجتماعی همین‌طور با ورود زنان به بازار كار، تعارضات ديگري را نيز به وجود آورده است. با اين توصيف ضرورت دارد برای برون‌رفت از این وضعیت، راهکارهای حلّ تعارضات با رویکرد دیني ارائه گردد. به اين منظور در حل تعارضات شدید ناشي از تحوّلات اجتماعی از جمله فضای مجازی و اشتغال، باید از منابع دینی با رویکرد اسلامی و سیره معصومین استفاده کرد. هم چنين بالا بردن سواد رسانه‌ای بر مبنای دین و ریشه‌دار کردن باورها و شناخت‌ها و ارزش‌های فکری اسلامی به وسیله ایجاد احساس مثبت به آموزه‌های دینی از طریق صدا و سیما و نخبگان دینی جامعه می‌تواند بسترساز برون رفت از تعارض و رسیدن به تفاهم و تعادل باشد.

---------------------------------------------------------------------

* فرزانه ضیایی آسیابان: دانش پژوه کارشناسی ارشد دانشگاه بین‌المللی امام رضا ^{علیه السلام}.

چکیده

عنوان این پژوهش نقش مادر در پیشگیری از بحران هویت دینی فرزندان با رویکرد تربیت عقلانی است. بحران هویت دینی را می‌توان یکی از چالش‌های عصر حاضر دانست که پیامدهایی چون دین‌گریزی، پوچ‌گرایی، شخصیت انفعالی، جامعه‌گریزی، تضادهای درونی و آینده‌هراسی را در افراد به دنبال دارد.

 از آن‌جا که مادر در امر تربیت دینی فرزندان نقش شگرفی دارد، در این پژوهش تلاش شده نقش مادر در پیشگیری از بحران هویت دینی فرزندان از طریق جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای و با روش توصیفی‌-‌تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد.

راه حل پیشنهادی نگارنده براي حل اين معضل، پرورش عقلانیت در فرزندان است. نتیجه این که مادر با پرورش عقلانیت در هویت‌بخشی دینی به فرزندان، می‌تواند در سایه معرفت‌افزایی با بالابردن شناخت آنان از هستی، اصول عزت نفس، خودکنترلی و آزاداندیشی را در آن‌ها بنا کند تا ضمن کسب تجربه و عبرت‌آموزی در کنار مهارت نقادی و افزایش خلاقیت، بر اساس برنامه‌ای حساب شده و چشم‌اندازی جامع نسبت به آینده، شرایط حضوری سازنده در اجتماع را برای آنان فراهم نماید. 

---------------------------------------------------------------------

* زکیه خاکسار: طلبه سطح سه رشته کلام اسلامی مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

مؤسسه علمی - تحقیقی مکتب نرجس پس از رحلت استاد سیده فاطمه خاموشی (طاهایی) در سال 1388، هر ساله مقارن با سالروز رحلت این استاد بزرگوار همایشی را برگزار می‌کند. در این یادواره علاوه بر یادبود استاد فقید، شخصیت یکی از بانوان معاصر نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. در یادواره سال 1399که مصادف با سالروز ولادت حضرت فاطمه ^{علیها السلام} بود، شخصیت پروفسور طوبی کرمانی مورد بازخواني قرار گرفت. ايشان استاد فلسفه دانشکده الهیات دانشگاه تهران بودند كه اولین زن فوق دکترای فلسفه در ایران و فارغ‌التحصیل فلسفة تطبیقی و کلام نيز به شمار مي‌آمدند.

همچنين مشاور دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، عضو کمیسیون بانوان و جوانان مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورای خیرین سلامت کشور، عضو شورای مرکزی شورای فرهنگی‌- اجتماعی زنان، مدیر مسئول کتاب علمی‌- پژوهشی «زنان»، مؤلف و مترجم برتر بین‌الملل دانشگاه تهران، مدیرکل سابق امور اجتماعی ایرانیان خارج از کشور، عضو شورای سیاست‌گذاری زنان اهل بیت ^{علیهم السلام} از جمله مسئولیت‌های ايشان در دوران حیاتشان بوده است .تألیف بیش از ۶۰ مقاله و ۱۲ کتاب علمی و اجتماعی و شرکت در بیش از ۸۰ کنگره ملی و بین‌المللی در داخل و خارج کشور از جمله آثار علمی و فرهنگی ایشان است.

چکیده

در جهان امروز، با پیشرفت علوم و فنون در زمینه‌های مختلف، مادی‌گرایی فزاینده انسان‌ها و در مقابل، کم‌رنگ شدن جلوه‌های معنوی و فراوانی چالش‌های تربیتی و اخلاقی در جوامع بشری، توجهی ویژه و بنیادین به علوم و مباحث تربیتی لازم به نظر می‌رسد. در این راستا با توجه به غنای مکتب اسلام در زمینه تربیتی، مطالعه و بررسی احادیث معصومین ^{علیهم السلام} ­­به عنوان انسان‌های کامل و دریافت آموزه‌ها و اصول تربیتی و نهادینه‌سازی آن‌ها در افراد می‌تواند بسیار مفید و راه‌گشا باشد.

مطالعه حاضر می‌کوشد برخی اصول تربیتی را در کلام امام حسین ^{علیه السلام}­ با محوریت اخلاق اسلامی، با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک کتابخانه‌ای به ویژه کتب روایی، مورد مطالعه و تحقیق قرار دهد.

امام حسین ^{علیه السلام­­} به عنوان اسوه اخلاق و تربیت، آینه تمام‌نمای زهد، آزادگی، صبر و مدارا، عزت‌مندی، صله رحم، بخشندگی و کمک به افراد نیازمند، عدم تحمیل رأی و خودکامگی بوده‌اند و با گفتار و رفتار خود، شیعیان و انسان‌های آزاده را به رعایت این اصول و پایبندی به آن‌ها سفارش می‌نمودند.

­---------------------------------------------------------------------

* اعظم رحمت‌‌آبادی: مدرس و عضو هیئت علمی مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس­­­ ^{علیها السلام}­­ مشهد.

** فاطمه رضاپور: طلبه سطح دو مؤسسه علمی – تحقیقی مکتب نرجس ­^{علیها السلام}­ مشهد (نویسنده مسئول).

چکیده

پیشرفت علمی و صنعتی در عصر فعلی برای انسان درگیر توسعه، دستاوردها و پیامدهای مثبت و منفی زیادی داشته است. مدرنیته آسایش و راحتی و سرعت تسلط بر طبیعت را برای انسان به ارمغان آورد. اما از اقتضائات دنیای صنعتی، غفلت از ساحت روحانی انسان و نیازهای معنوی وی بود که او را با بحران و فقدان آرامش مواجه نمود. یافته‌های علمی و تجربی در لباس موفقیت و معنویت بار دیگر انسان را به این باور نزدیک کرد که نیروی عظیم طبیعت و کشف آن از درون انسان می‌تواند وی را به ساحل نجات برساند. تجربه‌گرایی، خردگرایی مبتنی بر تفکر اومانیستی و سکولاریته انسان را معطوف به ده‌ها مکتب تجربی و عقلانی کرد که هر کدام با تکیه بر یافته‌های نوین علمی ادعای رهایی بشر از بن‌بست‌های فکری و اجتماعی را دارند؛ یکی از این موارد، متد ترجیحات فکری ندهرمان است که با ارائه ­الگوی چهار بعدی مغز نوید تغییر و تحول در زندگی را می‌دهد، این مقاله با بررسی کلی و انسان‌شناسانه این مسأله، زیرساخت نظری این مقوله را به چالش می‌کشاند و با بیان آسیب‌هایی از قبیل: عرفی‌گرایی، عدم ثبات، حاکمیت خردگرایی و اصالت انسان، بار دیگر نسل جوان را به غنای آموزه‌های اسلام و دین توجه می‌دهد.

­---------------------------------------------------------------------

* ­زهرا طهرانیان: فارغ التحصیل سطح سه و طلبة درس خارج، معاون پژوهش طلاب غیرایرانی و عضو هیأت علمی مؤسسه علمی-تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} ­مشهد.

چکیده

ضرورت تفسیر قرآن و تمسک به اهل بیت­­ ^{علیهم ­السلام} در اخذ معارف دین و فقدان اثری درباره ­استخراج روش‌های تفسیری از روایات امام هادی ^{علیه السلام} نگارش چنین موضوعی را ایجاب نموده است.

این تحقیق به روش کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از منابع تفسیری، حدیثی و کتب روش‌های تفسیری انجام گرفته است. روش‌های تفسیری امام هادی ^{علیه السلام} عبارتند از: نقلی (قرآن به قرآن، روایی) و روش اجتهادی (عقلي و ادبي).

روش تأویل و روش جری و تطبیق در تفسیر آیات اعتقادی و فقهی و اخلاقی پدیدار گشته است.

­---------------------------------------------------------------------

* ­مائده رضایی: طلبه درس خارج فقه و اصول و عضو هیئت علمی مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} ­­مشهد.

** ملیحه فردی­: طلبه ­سطح سه مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد (نویسنده مسئول).

چکیده

فرقه آقاخانی از انشعابات شیعیان اسماعیلیه است که در حال حاضر فعالیت‌های اقتصادی فراوانی در کشورهای جهان از جمله پاکستان دارد. شیعیان اثنی عشری پاکستان نیز تعاملات اقتصادی زیادی با آنان در زمینه‌های مختلف دارند؛ بنابراین ضرورت اقتضاء می‌‌کندکه محدوده فقهی این تعاملات تبیین شود. از این رو نوشتار حاضر با استفاده از منابع مختلف به معرفی فعالیت‌های اقتصادی این فرقه پرداخته و بعد از تبیین موضوع، حکم فقهی آن را مورد بررسی قرار داده است. حاصل تحقیق حکم اولیه در تعامل با فرقه آقاخانی جواز است به دلیل عمومات ادله فقهی که در زمینه معاملات با فرق دیگر شیعه و اهل سنت و کافران وارد شده است. اما اگر ارتباطات این فرقه با دشمنان اسلام سبب ترویج فرهنگ و سلطه دشمن شود؛ قاعده نفی سبیل و استقلال مسلمانان در امور اقتصادی، حاکم بر این روابط است. از سوی دیگر اگر به عنوان اعوان ظلمه محرز شود در این صورت ارتباط و تعاملات شیعیان اعم از اقتصادی و... با این فرقه باعث تقویت و کمک به ظالمین و دشمنان اسلام قرار‌گرفته و از باب حکم ثانویه مورد اشکال است.

­---------------------------------------------------------------------

* فاطمه زند اقطاعی: فارغ التحصیل سطح سه مؤسسه علمی-تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد و مدرس جامعة المصطفی العالمیة.

** عقیله زهرا­: طلبه دوره کارشناسی جامعة المصطفی العالمیة (نویسند‌ه مسئول).