چکیده

باروري و زاد و ولد يکي از رویدادهای طبیعی جمعيت است که از مهم‌ترین مقوله‌های این علم و نیز از عناصر مهم رشد جمعيت به شمار می‌آید. کاهش باروری در دهه‌های اخیر، ویژگی اکثریت قریب به اتفاق جوامع پیشرفته بوده است. هدف پژوهش حاضر این است که نوگرایی و تغییر نگرش زنان نسبت به پدیدة باروری و ارتباط میان این دو را مورد بررسی قرار دهد و به این سؤال پاسخ دهد که آیا نوگرایی نقشی اساسی در میزان باروری دارد. روش این تحقیق کتابخانه‌ای با بهره‌‌وری از شیوه توصیفی- تحلیلی است. دستاورد پژوهش عبارت است از تأثیر داشتن مؤلفه‌ها و عناصر نوگرایی شامل نوسازی، عرفی‌گرایی، تأثیر گرایش مذهبی بر فرزندآوری، نسبی‌‌شدن ارزش‌ها، فردگرایی، مصرف‌گرایی، عقلانیت مدرن و حضور اجتماعی- اقتصادی بر تصمیم خانواده‌ها در زمینه باروری. همچنین تحقیر مادری و خانه‌داری، هزینه‌برشدن فرزندآوری و جایگزین‌های فرزندآوری در جهت گیری مدرن نسبت به باروری مؤثر است. داشتن جهان‌بینی الهی، ارزش‌گذاری اجتماعی بر مادری و خانه‌داری، تغییر نگاه به فرزند سبب افزایش گرایش به باروری می‌گردد.

---------------------------------------------------------------------

* شهلا باقری: دانشیار دانشگاه خوارزمی.

** زینب رضایی: استاد حوزه و پژوهشگر.

*** زهرا خندان: کارشناسی ارشد مطالعات زنان (نویسنده مسئول).

چکیده

امر به معروف و نهی از منکر به ‏مثابه بخشی از فرآیند تربیت، از روش‏ های کلیدی اصلاح اندیشه و رفتار است که نقشی بی ‏بدیل در تهذیب اخلاق، سالم سازی فرد و جامعه و تأمین امنیت اجتماعی دارد.

مسئولیت دعوت به خوبی ‏ها و پرهیزدادن از کار زشت و نادرست، متوجه همگان است. در این میان نخبگان فكري و فرهنگی جامعه، به دلیل برخورداری از بصیرت، داشتن نقش الگویی و توانايي برجسته در تأثيرگذاري، جایگاهی ویژه در احياي ارزش‌ها و جلوگيري از سقوط جامعه به سوي زشتي‌ها و ناهنجاری ‏ها دارند.

استاد طاهایی الگویی برجسته از این دست برای زنان بلکه تمام افراد جامعه بود که با اخلاصی کم‏ نظیر و همتی والا، تحولی در عرصه ارشاد بانوان و جوانان و نهادینه‏ سازی ارزش‏ ها پدید آورد. سبک ارشاد و امر به معروف و نهی از منکر ایشان بر روش ‏های مستدل و روزآمد و بر ظرفیت ‏ها و نیازهای دوران معاصر انطباق داشت. در این نوشتار به تبیین مهم‌ترین روش ‏های عملیاتی شده ایشان در امر به معروف و نهی از منکر می‏ پردازیم.

---------------------------------------------------------------------

* عذرا مرادی: طلبه و پژوهشگر مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

این مقاله به تبیین و بررسی تفاوت‌های زن و مرد در خطبه 80 نهج‌البلاغه پرداخته است. اميرالمؤمنین ^{علیه السلام} اين تفاوت‌ها را در سه محور همراه با بيان فلسفه و علل آن توضيح داده است. خطبه مذکور بعد از جنگ جمل توسط حضرت علی ^{علیه السلام} ایراد شده و در آن صریحاً از نقصان ایمان، عقل و ارث زنان صحبت شده است. در تفسير اين خطبه، ميان شارحان نهج البلاغه اختلاف است. برخی در سند و صدور آن از سوی امام ^{علیه السلام} اشکال کرده‌اند، برخی نیز آن را قضیه حقیقی و مشتمل بر همه زنان دانسته‌اند و کمال‌پذیری زن را ناممکن دانسته‌اند؛ حال آنکه اتّصاف زن به «ناقص الایمان» و «ناقص العقل» بودن با تعالیم قرآن سازگاری ندارد. باید گفت مقصود اميرالمؤمنين ^{علیه السلام} نقص واقعي ايمان و عقل به طور عموم و نقص سهم الارث به طور کلي نمی‌باشد. هدف حضرت در اين خطبه بيان تفاوت‌هايي است كه زنان در انجام عبادات، شهادت در دادگاه و ارث بردن در مقایسه با مردان دارند. روش نگارش این مقاله توصیفی- تحلیلی و گردآوری آن به شیوه کتابخانه‌ای است.

---------------------------------------------------------------------

* مائده رضایی: طلبه درس خارج فقه و اصول و عضو هیئت علمی مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

** راضیه ناطقی: دانش‌پژوه کارشناسی‌ارشد فقه و معارف اسلامی گرایش کلام، جامعه المصطفی العالمیه (نویسنده مسئول).

چکیده

با ظهور اسلام و ترسیم جایگاه حقیقی زن، عرصه‌های نوینی از مسئولیت‌پذیری و نقش‌آفرینی در قبال خانواده و جامعه در برابر زنان گشوده شد. از آن‌جا که اقتصاد در ثبات خانواده و اقتدار جامعه اسلامی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، استفاده از ظرفیت بانوان در توسعه اقتصادی مورد توجه معصومین ^{علیهم السلام} قرار گرفته است که آگاهی نسبت به زوایای مختلف آن، جهت حفظ کانون خانواده و پایداری نظام اسلامی در بحران‌های اقتصادی راهگشا خواهد بود و غفلت از آن، با سوء مدیریت مصرف و یا اشتغال بی‌ضابطi بانوان، می‌تواند زمینه‌ساز فروپاشی خانواده و سایر آسیب‌های اجتماعی مرتبط با آن باشد.

در این پژوهش ابعاد مختلف آموزش‌های اقتصادی به بانوان، با روش کتابخانه‌ای از سیره معصومین ^{علیهم السلام} جمع‌آوری شده است. ناگفته نماند که این مسأله از جهت ارتقای شخصیت بانوان و ایفای صحیح نقش‌ها و کارکردهای ایشان، ضروری و انگیزه اصلی تدوین این پژوهش می‌باشد.

از نتایج به دست آمده این است که زنان در عصر معصومین ^{علیهم السلام} در عرصه‌های مختلف اقتصادی اعم از تولید، مصرف و تأمین منافع عمومی جامعه اسلامی تحت آموزش مستقیم حضرات قرار گرفته‌اند تا ضمن رعایت اصول و موازین اسلامی در کمیت و کیفیت مصرف و همچنین امر اشتغال، بتوانند در زمینه بهبود معیشتی خانواده و رشد و شکوفایی اقتصادی جامعه مسلمین گام‌های مؤثرتری بردارند.

---------------------------------------------------------------------

* اعظم رحمت آبادی: مدرس و عضو هیئت علمی مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

** زکیه خاکسار: طلبة سطح سه و همکار پژوهش مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد (نویسنده مسئول).

چکیده

اخیراً در مباحث روان‌شناختی به تأثیر باورهای مذهبی در سلامت روان افراد توجه بیشتری می‌شود همچنین خودکارآمدی ادراک شده یک فرایند محوری به شمار می‌آید که بر مؤثر واقع شدن فرد تأثیر می‌گذارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش خودکارآمدی عمومی و باورهای دینی بر راهبردهای مقابله با استرس در جامعه آماری زنان شاغل ادارات دولتی منطقه 3 مشهد انجام شد. روش این تحقیق نیمه آزمایشی به صورت پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بوده است. نمونه آماری 60 نفر شامل دو گروه آزمایش و یک گروه گواه بوده که در هر گروه 20 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس قرار گرفتند. گروه آزمایش1 تحت آموزش متغیر خودکارآمدی (8 جلسه 1/5 ساعته) و گروه آزمایش 2 تحت آموزش متغیر باورهای دینی (11جلسه 1/5 ساعته) قرار گرفتند و قبل و بعد از دوره با استفاده از پرسشنامه استاندارد مقابله با فشار روانی موسوم به CISS مورد سنجش قرار گرفتند. در تحلیل توصیفی از شاخص‌های فراواني، گرايش مركزي و پراكندگي و در تحلیل استنباطی نیز از آزمون کلموگروف – اسمیرنوف، آزمون لوین و تحلیل کواریانس استفاده شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که در زنان شاغل ادارات دولتی منطقه 3 مشهد:

1. آموزش خودکارآمدی عمومی بر افزایش راهبرد مقابله با استرس مسئله مدار و کاهش راهبرد مقابله با استرس هیجان مدار و اجتنابی اثربخش است.

2. آموزش باورهای دینی بر افزایش راهبرد مقابله با استرس مسئله‌مدار و کاهش راهبرد مقابله با استرس اجتنابی اثربخش است. اما بر راهبرد مقابله با استرس هیجان‌مدار اثربخش نیست.

---------------------------------------------------------------------

* قاسم قجاوند: استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.

** فاطمه هاشمی: دانش آموخته کارشناسي ارشد روان سنجش دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی (نویسنده مسئول).

کرسی نظریه پردازی با موضوع نوآوری‌های مربوط به مسائل زنان در فقه و حقوق اسلامی در 25 بهمن 1396 با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین فرج الله هدایت‌نیا گنجی عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی و با حضور طلاب و اساتید مؤسسة علمی تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} برگزار شد. در ابتدا حجت الاسلام هدایت‌نیا به دسته‌بندی شبهات مربوط به مسائل زنان پرداختند و در ادامه به تفسیر نشوز زوجه در قرآن پرداخته و دیدگاه خود را مطرح نمودند.

چکیده

موضوع مقاله پیش‌رو «تأویل از دیدگاه نصر حامد ابوزید و علّامه طباطبایی و بررسی نسبت آن با مبانی هرمنوتیک در تفسیر» است. نصرحامد از متخصصان ادبیات عرب و اندیشمند معاصر مصری است که دربارة اصالت و کارایی و روش فهم قرآن به خصوص تأویل، دیدگاه‌هایی متأثر از فلاسفة غرب به ویژه هرمنوتیک گادامر دارد. وی در آثارش تعاریف متفاوتی از تأویل ارائه کرده که باعث انکارکارایی بخشی از آیات و در نتیجه گمراهی مردم می‌شود. او برخلاف علّامه طباطبایی تأویل را حقیقت ملکوتی و لوح المحفوظی همة قرآن و مختص به معصومان ^{علیهم السلام} ندانسته و بعضی از آیات را فاقد تأویل می‌داند. آگاهی از آراء وی و نقد آن‌ها راه را بر انحراف فکری در فهم قرآن می‌بندد.

---------------------------------------------------------------------

* مصطفی فقیه اسفندیاری: استاد دانشگاه علوم اسلامی رضوی و جامعةالمصطفی العالمیه واحد مشهد.

** غلام‌رضا رئیسیان: استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی و جامعةالمصطفی العالمیه واحد مشهد.

*** مائده رضایی: استاد و طلبه خارج فقه و اصول مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} و دکتری تفسیر تطبیقی جامعةالمصطفی العالمیه واحد مشهد (نویسنده مسئول).

چکیده

آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که ولایت و امامت علی ^{علیه السلام} بعد از پیامبر ^{صلی الله علیه و آله و سلم} را اثبات می‌کند، اما علما و مفسران اهل سنت در دلالت این آیات شبهه ایجاد می‌کنند؛ از آنجا که فخررازی یکی از مفسران بسیار برجسته اهل سنت است که امامت بلا فصل علی ^{علیه السلام} را رد کرده و به خلافت ابوبکر بعد از پیامبر ^{صلی الله علیه و آله و سلم} معتقد است، بررسی و رد آرای نادرست او اهمیت بالایی دارد. در این پژوهش، تمام شبهات فخررازی در این مورد که ذیل 12 آیه از قرآن مطرح شده از تفسیر کبیر استخراج و به ترتیبِ آیات مصحف، نقد و بررسی شده است.

فخررازی در ذیل شبهات، از علی ^{علیه السلام} با احترام و تکریم یاد نموده است و اگر در مواردی، نام حضرت را بدون دعا آورده به خاطر بی‌احترامی به حضرت نبوده است چرا که در مورد دیگر صحابه پیامبر ^{صلی الله علیه و آله و سلم} مانند: ابوبکر، عمر و عثمان نیز این گونه سخن گفته است. 

---------------------------------------------------------------------

* اعظم رحمت‌آبادی: مدرس و عضو هیئت علمی مؤسسة علمی تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

** سیده زهرا موسوی: طلبه‌ی سطح سه مدرسه‌ی علمیه‌ی اسلام‌شناسی.

چکیده

در طول تاریخ موضوع غُلوّ همواره جریان داشته و این‌گونه نبوده که تنها در اسلام و برای مسلمانان ثابت بوده باشد، بلکه قبل از اسلام نیز مطرح بوده است. مسئله مورد پژوهش این است: آن‌گاه که غلو صورت می‌گیرد چه بازتابی در گفتار و رفتار فرد و یا افرادی که در مورد آنان غلو می‌شود، می‌توان مشاهده نمود؟ و اصولاً نحوة موضع‌گیری ائمه ^{علیهم اسلام} نسبت به غالیان چگونه بوده است؟ این پژوهش به دنبال شناسایی منطق رفتاری و نحوه برخورد حضرات ائمّه دین ^{علیهم اسلام} در برابر ادّعاهای جریان غلو می‌باشد.

نحوة مواجهه اهل بیت ^{علیهم اسلام} با غالیان چنین به دست می‌آید که ائمه معصومین ^{علیهم اسلام} با هیچ‌یک از افراد جریان غلوّ، هیچ مناظره‌ای نداشتند. زیرا معتقد بودند که برای هر مناظره و گفت‌وگویی باید یک هدف عقلایی و نتیجه و هدایتی وجود داشته باشد، حال آن که غالیان نسبت به اعتقادات باطلشان تعصب می ورزیدند از سوی دیگر، حضرات ائمة افکار و اعتقاد صحیح را در مقابل افکار و اعتقادات ناصواب، بیان می‌داشتند. روشن است ایشان در این فرایند، اعتقادات غالیان را باطل اعلام نموده و از اعتقاد آنان ابراز انزجار می‌کردند و گاه آن‌ها را طرد و لعن و تکفیر کرده و گاهی هم دستور قتل آن‌ها را صادر می‌نمودند. بنا براین اساساً نمی‌توان غالیان را در زمره شیعیان و یا حتی مسلمانان واقعی قرار داد.

---------------------------------------------------------------------

* هادی رستگار مقدم گوهری: دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و دانش آموخته خارج فقه و اصول.

** مریم زارعی: دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد و دانش آموخته سطح سه حوزه‌ مشهد (نویسنده مسئول).

چکیده

تحقیق حاضر با عنوان «تفسیر قرآن کریم در کلام امام سجاد ^{علیه السلام} » سعی در بررسی روش‌های تفسیری ایشان دارد که منظور از آن‌، روش‌های کشف مراد خدا از آیات است. این روش‌ها عبارتند از: روش نقلی (قرآن به قرآن، روایی) و روش اجتهادی (عقلی، ادبی) و روش جری و تطبیق. روش تفسیری امام سجاد ^{علیه السلام} از جامعیت علمی و تنوع روشی برخوردار است. به دلیل تأثیرگذاری روش‌های تفسیری امام ^{علیه السلام} در فهم درست قرآن و حل مشکلات فرهنگی و علمی ضروری است که این روش‌ها مورد تحلیل و بررسی علمی قرار گیرند. مطالب این مقاله با روش‌های تحلیلی و توصیفی منابع تدوین یافته‌اند.

---------------------------------------------------------------------

* مائده رضایی: استاد و طلبه خارج فقه و اصول مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} و دکتری تفسیر تطبیقی جامعةالمصطفی العالمیه واحد مشهد.

** معصومه نوروزی عنبرکه: طلبه سطح دو مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.