چکیده

زندگی دنیوی، حدّ فاصل آمدن و رفتن و به گونه‌ای انسانی، ارزشمند و هدفمند بودن است برای دستیابی به خیر اعلی، فضیلت و در نهایت سعادت. با این وصف، زندگی چهره‌ای دروغین از بودنی کاذب نیست. بلکه زیستنی در چهره‌ای حقیقی و واقعی است، رنگ الهی گرفتن و خداگونگی پیشه کردن است که با الگوگیری از اهل خانه‌ای پاک و مطهّر ممکن می‌گردد. این نوع زندگی را باید از اهل بیتی پاک آموخت تا آن را از زیستنی دروغین و غیر تکاملی به چهره‌ای حقیقی با آهنگ سیر به سوی فضیلت و خیر مبدّل نمود. باید اهل بیت ^{علیهم السلام} عصمت و طهارت را معیار قرار داد، اهل بیتی که خدا اراده قطعی بر زدودن ناپاکی از چهره و وجودشان نموده و آنان را به آیه تطهیر مخاطب ساخته.

پاکی زندگی، وصفی برای پدیده‌های پیرامونی است. رفتنی پاک، سخن و فکر و عملی پاک که در همۀ مظاهر زندگی تجلّی نماید. پاکی زندگی، سلامت خانواده از هر کژی و انحراف در حوزه نظر و ساحت عمل است که چنین زندگی پاکی را تنها در اهل بیت طهارت به نحو اتم و اکمل می‌توان مشاهده نمود. در زندگی پاک آنان، هدفداری معنوی و دائمی جزء لاینفک حیات است، اطاعت و فرمانبرداری از خدا و به ارادۀ الهی حرکت نمودن.

زندگی علی و زهرا ^{علیهم السلام}، با همۀ کرامت‌ها و عظمت‌ها پیوند خورده. آنان، اسوه تعهّد و پذیرش مسئولیت، حرکت و به انجام رساندن هدف‌های بزرگند. توجّه به نیازهای جسمی و روحی یکدیگر، پرورش نسلی پاک، تجلّی عبودیت و پرستش الهی در زندگی آنان عینیتی اسوه‌ای یافته و لذا در تعامل با یکدیگر، این تجلّیات در زندگیشان پُر نمود است. تعامل همدلانه، درک متقابل، احترام به یکدیگر، قناعت پیشگی، مقاومت در سختی‌های معیشت، تقسیم کار، حاکمیت نظم بر زندگی، همیاری و همدلی، تعدیل انتظارات، توجّه به نقاط مثبت و برجسته‌سازی آن‌ها از اموری هستند که متأسّفانه امروزه در کانون زندگی‌ها رنگ باخته‌اند. لذا باید کاری کرد و تعهّدی و حرکتی به سوی ایده‌های بلند ایجاد نمود تا زندگی در راستای آن الگوها رنگ گیرد.

---------------------------------------------------------------------

*علی اکبر نوایی: عضو هیأت علمی نشریه اندیشه حوزه.

چکیده

خانواده اوّلین و مهم‌ترین پایگاه تربیتی انسان‌ها و مرکز شکل‌دهی باورها و رفتارهای هریک از افراد جامعه است. امروزه کوتاهی در پرورش اخلاقی به خصوص پرورش روحیۀ حلم در هر یک از افراد خانواده موجب اختلالات و ناهنجاری‌های جبران ناپذیری در پرورش نسل نوین گشته، همین امر سبب شده امنیّت و سلامت در جوامع، کمرنگ گردد. از این رو در اين پژوهش ابتدا روش‌های زمینه‌ساز جهت پرورش حلم و بردباری بررسي و سپس به توضیح روش‌های مستقیم و غیرمستقیم علمی و پرورش تفکّر اخلاقی پرداخته و در پایان روش‌های عملی و اصلاح رفتار متربّی بررسی می‌گردند منابع مورد استفاده در این پژوهش کتاب‌های روایی، تفسیری و تربیتی است.

---------------------------------------------------------------------

*فرزانه جلالیان حیدری: طلبه سطح دو مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

موضوع مقالۀ پیش‌رو مقایسۀ آموزه‌های اخلاقی قرآن و کتاب مقدّس در حوزۀ خانواده است که با نگرشی تطبیقی به بیان اهمّ آموزه‌های اخلاقیِ این دو کتاب در حوزۀ خانواده می‌پردازد.

در این پژوهش ابتدا دیدگاه قرآن و کتاب مقدّس در مورد اصل ازدواج مطرح شده، سپس روابط متقابل همسران بیان می‌گردد و سرانجام به اخلاق جنسی که از مشترکات دو کتاب به شمار می‌آید، اشاره شده است. در بخش دوم وظایف فرزندان در قبال والدین در قرآن و کتاب مقدّس بیان گردیده و در نهایت به اوّلویت حقّ مادر که از مختصّات اخلاق قرآنی است، اشاره شده. این نوشتار تلاش شده در عین واقع‌بینانه بودن مقایسه، عمق و وسعت نگرش آیات قرآنی از نظر دور نماند. در خاتمه نیز نکاتی ذکر می‌شود که از مجموع آن‌ها به خوبی می‌توان دریافت که آموزه‌های اخلاقی کتاب مقدّس که به یقین ریشۀ الهی دارد، با وجود زیبایی از گستردگی و شفافیّت آموزه‌های قرآنی برخوردار نیست. علاوه بر این که تحریفات واقع در آن موجب خلط موضوعات ارزشی و ضدّ ارزشی شده؛ این در حالی است که تعالیم قرآنی از توسعه، اکمال، ضابطه‌مندی و ظرفیت عظیمی برخوردار است که می‌تواند انسان را به سعادت دنیا و آخرت برساند.

---------------------------------------------------------------------

*زهرا موسوی خراسانی: مدرس حوزه مؤسسه علمی- تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

نشناختن تفاوت‌هاي طبيعي عالم خلقت و عدم درك دقيق فلسفه وجودي اين تفاوت‌ها، زشتي‌ها و زيبايي‌ها با يك نگاه بسيط و سطحي عينك بدبيني و بی‌عدالتی را به آدمي هديه مي‎ دهد. این در حالی است که با مطالعه دقيق منابع ديني به ويژه قرآن چنین به دست مي ‎آيد كه اسلام به هيچ وجه نظريه وجود بی‌عدالتی و نابرابری در عالم خلقت و از جمله نابرابری میان زن و مرد را نمي‌ پذيرد.

مفهوم زيباي عدالت از مفاهيم ديرآشناي همه انسان‌ها از هر فرقه و دين و فرهنگ است. اصل عدالت نه تنها از اصول اعتقادي اسلام بوده بلكه در ساير اديان ابراهيمي چون يهوديت و مسيحيت نيز مورد توجه خاص است. اساساً قانون پاداش و مجازات ريشه در همین اصل دارد. از مجموع سخنان نقل شده از پيامبر ^{صلی الله علیه و آله و سلم} و علي ^{علیه السلام} نیز استفاده مي ‎شود که جايگاه و نقش عدالت در عالم خلقت هم از نظر تكوين هم از جهت تشريع بسيار مهم و اساسي است.

در مسأله بلوغ که از مسائل مهم تمایزات فقهی زن و مرد است، آن‌چه مي‎ تواند به عنوان بلوغ شرعي مطرح باشد همان بلوغ تكويني است كه نشانه‌هاي تكويني آن چون احتلام و انبات و حيض مي‎ تواند حصول اين حالت طبيعي خاص را اثبات كند و امّا اين‌كه سنّ خاصّي براي بلوغ در پسران يا دختران مطرح باشد فقط مي‎ تواند جنبه كاشفيّت از حصول آن حالت طبيعي باشد و نمي‌تواند براي بلوغ موضوعيّت داشته باشد.

---------------------------------------------------------------------

*محسن جهانگیری: استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

چکیده

عصر امام رضا ^{علیه السلام} دوران اوج خلافت عباسی و زندگی متجملانه و پر اسراف درباریان بود. دریافت مالیات‌های سنگین، غارت و مصادره‌ اموال و زندگی اشرافی با اموال شبهه‌ناک اصل سرمایه را در فعالیت‌های اقتصادی به خطر انداخته‌بود و ناامیدی را برای قاطبه‌ مردم در ساختن زندگی بهتر رقم‌زده‌بود و کشاورزی و صنعت مورد بی‌ مهری قرار‌گرفته‌بود.

از این رو امام رضا ^{علیه السلام} با درک واقعیت‌های جامعه و نیاز مردم، همچون طبیبی دوار به مداوای اوضاع آشفته‌ جامعه پرداختند و برای توانمندسازی اقتصاد جامعه توجّه به سرمایه‌ حلال، تحذیر از ثروت‌اندوزی، بالابردن کیفیت کالای تولیدی، توجّه به حقوق کارگران، حمایت از صنعت و حرفه‌های مختلف، تجارت و صادرات، تأمین اجتماعی و ایجاد روحیه‌ ساده زیستی را در دستور کار خود قرار‌دادند.

---------------------------------------------------------------------

*اعظم رحمت آبادی: دکتری تاریخ و تمدن اسلامی، استاد مؤسسه علمی-تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

­

چکیده

استفاده‌ی بهینه از سرمایه و امکانات از عواملی است، که در اقتصاد مقاومتی نقش اساسی دارد و شاید بتوان گفت یکی از اساسی‌ترین عوامل مؤثّر در این زمینه به شمار‌می‌رود؛ چه این‌که رویکرد جامع در مورد اقتصاد مقاومتی شامل سه مرحله‌ی تولید، توزیع و مصرف می‌باشد. استفاده‌ی بهینه در راستای تحقّق پاسخ‌گویی به نیازهای واقعی انسان،که همان نیازهای فطری اوست، می‌باشد و با تأمین این نیازها راه رسیدن به هدف از آفرینش انسان،که شناخت و عبادت خالق است، هموار می‌شود. برای تحقّق این عامل، اصولی را باید مورد توجّه قرار‌داد که عبارتند از: تأمین نیازهای واقعی، میانه‌روی در مصرف، رعایت وضع اقتصاد عمومی، هزینه‌کردن در راه حلال، رعایت حقوق دیگران و...

بدیهی است رعایت این اصول و به تبع آن استفاده‌ بهینه از امکانات، آثار مثبت فردی و اجتماعی به دنبال دارد که از جمله می‌توان به افزایش معنویت، کاهش تجمّل‌گرایی، کاهش هزینه‌ها، تسهیل امور زندگی و تقویت بنیان خانواده و جامعه اشاره‌نمود. از دیگر سو عدم رعایت این اصول پیامدهای ناشایستی را برای فرد و جامعه به دنبال دارد. پیامدهایی مانند افزایش تجمّل‌گرایی، فشار اقتصادی، رشد رذایل اخلاقی، کاهش سرمایه‌های ملّی و سست‌شدن بنیان جامعه.

---------------------------------------------------------------------

*محمد امامی: استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

چکیده

پولشویی یکی از مباحث جدید فقه و حقوق جزا می‌باشد که بسیاری از جوانب و مبانی آن به علت جدید بودن موضوع، مبهم مانده و نیاز به تحلیل و بررسی دارد؛ به ویژه این‌که در روند جرم‌انگاری این فرایند، بعضی از اصول فقهی و حقوقی از جمله اصل برائت، ممنوعیت تجاوز به حریم خصوصی و... مخدوش می‌گردد. بنابراین لازم است علاوه بر بررسی مبانی فقهی و حقوقی جرم‌انگاری این فرایند به این تعارضات پرداخته‌شده و مستدلاً و مستنداً این تعارضات حل گردد. در این مقاله برآنیم در حد ضرورت و توان به این موضوعات بپردازیم و تعارضات تا حد امکان حل گردد.

---------------------------------------------------------------------

*محمدباقر گرایلی: عضو هیئت علمی جامعه المصطفی واحد مشهد و مدرس تحصیلات تکمیلی مؤسسه علمی-تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

میانه‌روی و اعتدال در معیشت، نشانه‌ تعادل روحی، خردمندی و مثبت‌اندیشی است که جایگاه ممتازی در فلسفه‌های اجتماعی و مفاهیم اخلاقی دارد. نظریه‌پردازان علوم اجتماعی آن را فصل ممیز زندگی انسان خردمند و به فضیلت نایل‌شده دانسته‌اند. گذران معیشت اقتصادی با رویکرد اعتدال و میانه‌روی، توصیه‌ شریعت اسلامی، عالمان وارسته و حکیمان، متألّهان و عالمان اخلاق است. حالتی بین افراط و تفریط در معیشت، هزینه‌ها و مصرف کردن‌هاست؛ به گونه‌ای که مورد نهی حکمی در قرآن و سنت و سیره‌ معصومان علیهم السلام­ واقع‌گردیده‌است. این رویکرد گرچه در نهایت سختی و صعوبت است، امّا نشانه‌ رشد و کمال و آراستگی به فضیلت‌هاست که اگر در محیط خانواده و سامان عائله رخ دهد، والاترین رویکرد زندگی اقتصادی حاصل می‌آید. مقوله‌ی اعتدال و میانه‌روی در مفاهیم قدسی شریعت با معیار قرار‌دادن شریعت و عقل و هوشمندی و خردمندی در آمیخته‌است.

تدبیر در منزل و تقدیر در معیشت، نمود بارز روحیه‌ اعتدال و میانه‌روی و عملکرد آن در ساحت اجتماعی و در مقوله‌ معیشت اقتصادی است و به قدری والایی یافته که نیمی از کسب، بلکه کل آن شمرده شده‌است.

در مقوله‌ تدبیر منزل، تقدیر در معیشت زن در کانون خانواده نقش محوری دارد چنان‌که شخصیتی همچون فارابی، زن را «ربّ‌المنزل» و «مدیرة‌المنزل» به حساب آورده‌است. ابن‌مسکویه، غزالی، خواجه‌نصیر و دیگران نیز همین مشی نظری را برگزیده‌اند. در اندیشه‌ اسلامی، بهترین زنان آن‌هایی هستند که در تدبیر معیشت سهم والایی را ایفا نمایند. این مقوله، ضرورت‌هایی همچون کمال‌یابی، جلوگیری از تضییع مال و امکانات، دینی‌شدن معیشت خانواده و احیای فرهنگ بالنده‌ میانه‌روی و قناعت را در پی می‌آورد و به همین دلایل ضرورتی تام و حیاتی دارد.

بر مقوله‌ تدبیر در معیشت آثار گرانباری مترتّب است؛ همچون تربیت نسلی معتدل و پاک، دست‌یابی به آرامش درونی، رشد روحیه‌ توکّل، رسیدن به تعادل اجتماعی، حفظ امکانات و سرمایه‌ها، استحکام نهاد خانواده، جلوگیری از پشیمانی‌ها، پرهیز از خطا، افزایش سطح بهره‌وری، دوری از صفات نکوهیده‌ حرص و طمع، پیش‌بینی آینده، دقت و انضباط، معنایابی زندگی، باروری هدف‌های پیش‌بینی شده و... 

---------------------------------------------------------------------

*علی اکبر نوایی: عضو هیأت علمی نشریه اندیشه حوزه.

چکیده

موضوع تحقیق حاضر، نقش زنان خانه‌دار در اقتصاد مقاومتی خانواده است. مقاوم‌سازی اقتصاد که اصطلاحاً از آن به «اقتصاد مقاومتی» تعبیر می‌شود، یکی از مهم‌ترین مباحثی است که در اقتصاد هر کشوری به ویژه در کشور ما به دلیل شرایط خاص اقتصادی- سیاسی آن مطرح است. سرآغاز تحوّل اقتصاد کلان به سمت اقتصاد مقاومتی، سالم‌سازی و مقاوم‌سازی اقتصاد خانواده به عنوان زیرساخت اقتصاد جامعه است. در این تحقیق، با استفاده از روش توصیفی‌-تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک کتابخانه‌ای به بررسی نقش زنان در اقتصاد مقاومتی خانواده پرداخته‌شده‌است. مدیریت اقتصادی خانه از لحاظ تخصیص بودجه و اصلاح الگوی مصرف بر عهده‌ زنان خانه‌دار است که با فراغ بال و آرامش بیشتری نسبت به زنان شاغل می‌توانند از عهده‌ این مسئولیت برآیند. همچنین با به کار بستن تعالیم دینی، آموزش آن به فرزندان و تربیت اقتصادی آنان زمینه‌های افزایش روزی و رشد اقتصادی خانواده را فراهم‌آورند.

---------------------------------------------------------------------

*فاطمه رضاپور: طلبه سطح دو مؤسسه علمی-تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.

چکیده

به تصریح قرآن کریم، یکی از موارد هشت‌گانه‌ تخصیص زکات، «مؤلّفه قلوبهم» است. در این مورد پرسش‌های متعددی قابل طرح می‌باشد؛ از جمله این که آیا این سهم ویژه‌ مسلمانان ضعیف‌الایمان است یا مخصوص کافران متمایل به اسلام یا هردو؟ و آیا حکومت اسلامی می‌تواند از این سهم برای کمک به برخی دولت‌های غیر مسلمان استفاده کند تا از این راه، حمایت آنان را در نهادهای تصمیم‌گیری بین‌المللی به نفع اهداف خود جلب نماید؟ همچنین، در شرایطی که کشور اسلامی خود با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، کمک به دیگر کشورها و ملت‌ها چه توجیه عقلانی و شرعی دارد؟ دلایل و شواهدی چند نشان می‌دهد که سهم «مؤلّفه قلوبهم» عام بوده و شامل مسلمانان و کفار می‌شود و دولت یا مردم مسلمان می‌توانند از این سهم برای کمک به گروه‌ها و ملت‌های هدف سود جویند تا در راستای مصالح ملی و دینی، آنان را به مواضع حکومت اسلامی متمایل سازند. از سوی دیگر، پرداخت زکات در موارد یادشده، افزون بر سهم مؤلّفه قلوبهم، از سهم «فی سبیل الله» هم امکان‌پذیر می‌باشد، چنان‌که حکومت اسلامی می‌تواند از منابع دولتی دیگر همچون انفال نیز برای اهداف ذکر شده هزینه نماید. دلیلی بر نسخ این حکم پس از رحلت پیامبر‌ ^{صلی الله علیه و آله و سلم} یا سقوط آن در عصر غیبت نیز وجود ندارد. با این حال، در پرداخت این سهم بایستی مصالح عمومی و منافع ملی مورد توجّه قرار‌گیرد و با انجام کار کارشناسی دقیق، صرفاً زمانی به چنین پرداخت‌هایی اقدام شود که سود بیشتری را نصیب اسلام و مسلمانان گرداند.

---------------------------------------------------------------------

*جواد ایروانی: استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و مدیرگروه تفسیر و علوم قرآنی تحصیلات تکمیلی مؤسسه علمی-تحقیقی مکتب نرجس ^{علیها السلام} مشهد.